Draai om je oren
Jazz en meer - Weblog


 




Concert
Muziek van de toekomst
Vijay Iyer, Nitin Mitta en Prassana, donderdag 7 april 2011, Bimhuis, Amsterdam

De blauw velours gordijnen zijn voor de ramen van het Bimhuis geschoven. Een kwartiertje voor het concert gaan ze aan de zijkanten open. Dan druppelen er ook meer bezoekers, voornamelijk westerlingen, binnen voor het concert van de Indiase pianist Vijay Iyer en zijn nieuwe trio met gitarist Prassana en tabla-speler Nitin Mitta. Intrigerende freestyle jazz in oost en west.

Meteen al in het eerste nummer geeft het trio haar veelzijdige kunnen weg in muziek met een sterke dramatische kracht. Voor mijn geestesoog verschijnen woeste achtervolgingen op kamelen en daarna uitblazen onder een donkere hemel met 1001 sterren. Dan klinkt er een bastoon op de piano. Iyer schetst er wat minimale noten omheen en laat de stilte klinken. In het volgende nummer geeft alleen al het kijken naar zijn vingers - zijn het er 10 of 20? - je het idee van een mierenhoop. Zijn we beland bij de toeterende yellow cabs in New York of de ingedeukte vierwielers in New Delhi?

Voortdurend wisselen Iyer en Prassana elkaar af in strakke ritmes en harmonieën, die net niet uit elkaar klappen. Ze zijn aan elkaar gewaagd. De gitaar van Prassana lijkt wel uit drie instrumenten te bestaan: één voor de lieflijke en sterk melodische klanken van de klassieke Indiase muziek met al haar subtiliteiten, één voor de strak ritmische klanken en één voor een sound met een bite. Al met al een muzikale waterval met stroomversnellingen en 1001 kansen om te improviseren. Mitta legt er op zijn tabla gedienstig een ritmische bodem onder. Pas aan het einde van de nummers neemt (of krijgt?) hij de ruimte voor een solo. Dan hoor je goed hoe ingenieus hij zijn ritmes in elkaar weeft, met af en toe een droge tik als persoonlijk accent. Die had van mij vaker mogen klinken.

Iyer is onder andere bekend geworden van het samenspel met altsaxofonist Rudresh Mahanthappa. Ook de andere twee muzikanten, die net als Iyer uit India komen en in het westen hun thuisbasis hebben, hebben in de muziek hun sporen verdiend. Op hun nieuwe cd 'Tirtha' laten ze de klassieke muziek en raga uit hun vaderland samensmelten met de dynamiek van blues, jazz en rock uit hun nieuwe thuislanden. Het resultaat oogst veel roem, onder andere in toonaangevende kranten als de LA Times. 'If you want to know where jazz is headed, Iyer is among the first musicians to hear.'

De muzikale bevlogenheid van deze vernieuwende muzikanten klinkt niet door alleen in muziek. Prassana vertelt gedreven over zijn Swarnabhoomi Academy of Music. Dit internationale conservatorium in India is de enige plek waar muzikanten vanuit de hele wereld zich kunnen scholen en bekwamen in Indiase muziek. En dat tegen Indiase prijzen.

Veelzijdigheid is ook Iyer niet vreemd. Hij is niet alleen pianist, componist en didacticus, maar vindt ook nog de tijd om te schrijven. In de Engelse krant The Guardian onthult hij bijvoorbeeld het mysterie van zijn ingenieuze ritmes. Die zijn ontleend aan Fibonacci, een middeleeuwse Italiaan die het Arabisch-Indiase cijfersysteem naar Europa heeft gebracht. Een reeks getallen heeft zijn naam gekregen: 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, enzovoort. Achter deze ogenschijnlijke heel gewone cijfers schuilt een logica: elk nieuw getal is een optelsom van de twee vorige getallen. Als je vervolgens uitrekent hoe de getallen zich tot elkaar verhouden, krijg je uitkomsten die steeds dichter in de buurt komen van de gulden snede.

Al die net wisselende verhoudingen hebben kunstenaars voor, tijdens en na Fibonacci geïnspireerd tot het maken van werken waar we nu nog van onder de indruk zijn. Enkele roemruchte voorbeelden zijn de piramides in Giza, de gotische middeleeuwse godenhuizen, het werk van Leonardo da Vinci of - dichter bij deze tijd - de huizen van baanbrekende architecten als Le Corbusier. En in jazz? John Coltrane was bekend met de swing van Fibonacci en paste het als een van de eersten toe in jazz. Zo is Iyer op het idee gekomen. Dat Michael Jackson er ook van wist, kun je horen in het intro van 'Billy Jean'. In het Bimhuis speelt Iyer hier een duizelingwekkende cover van. De waarschuwingslichten voor de tram gaan ervan knipperen.

Zo klinkt er de hele avond muziek waar je je als publiek in wilt onderdompelen. Muziek van 1001 nacht. Freestyle jazz van de toekomst, die hetzelfde oproept als wanneer je door een middeleeuwse kathedraal dwaalt met John Coltrane, of Iyer op je i-phone. Het gelukzalige gevoel dat alles klopt en dat dat eeuwig zo mag blijven.

(Heleen van Tilburg, 3.6.11) - - [naar boven]


Lees verder in het archief...








Menupagina's:




Cd van het moment:
Sylvie Courvoisier - 'Chimaera'
Klik op de hoes om een track te beluisteren en voor meer informatie





Nieuws, tips, suggesties, adverteren, meewerken?
Mail de redactie.